ಬಸ್ ಪಯಣದ ಹಾದಿಗುಂಟ……

ಕಳೆದ ಹದಿನೇಳು ವರ್ಷಗಳಿಂದಲೂ ಕಾರು ನನ್ನ ಸಂಗಾತಿ. ಎಲ್ಲಿಗೆ ಹೋಗಬೇಕೆಂದರೂ “ಎದ್ದೇಳು, ನಡಿ” ಅಂತ ನನಗೆ ನಾನೇ ಅಪ್ಪಣೆ ಕೊಡುವುದರ ಜೊತೆ ಕಾರಿಗೂ ಇಂಧನ ತುಂಬಿಸಿ “ಚಲ್ ಮೇರೀ ಗಾಡಿ” ಅನ್ನುತ್ತಾ ಪಯಣಿಸುವ ಅಭ್ಯಾಸ ರೂಢಿಯಾಗಿದೆ. ಹಾಗಂತ ಎಲ್ಲಿಗಾದರೂ ಹೋಗಬೇಕೆಂದರೆ ನನಗೆ ಕಾರೇ ಆಗಬೇಕೆಂದಿಲ್ಲ. ಆಗಾಗ ನಡೆದು ಹೋಗುವುದು, ರಿಕ್ಷಾದಲ್ಲಿ ಪಯಣಿಸುವುದು, ದೂರದ ಪ್ರಯಾಣವಿದ್ದರೆ ಬಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣಿಸುವುದು ಕೂಡಾ ಇಷ್ಟದ ಸಂಗತಿಗಳೇ. ಎದುರು ಸಿಕ್ಕಿದ ಪರಿಚಯದವರು “ಇಂದೇನು ನಡೆದುಕೊಂಡು ಹೊರಟದ್ದು?” ಅಂತ ಕೇಳುವುದು ಕೂಡಾ ಮಾಮೂಲಿ. ಹೀಗೆ ಒಂದು ದಿನ ಸಿಟಿ ಬಸ್ಸಿಗಾಗಿ ಕಾಯುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಆತ್ಮೀಯರೊಬ್ಬರು ಸಿಕ್ಕಿ “ಏನು ಕಾರು ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಬಿಟ್ಟು ಬಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದೀರಿ?” ಅಂದಾಗ “ಸ್ವಲ್ಪ ಜಗತ್ತನ್ನು ಕಣ್ಣು ಬಿಟ್ಟು ನೋಡುವ ಅಂತ ಅನಿಸಿತು. ನೋಡಿ, ನೀವು ಸಿಕ್ಕಿದಿರಿ. ನಾನು ಕಾರಿನಲ್ಲಿ ಹೋಗಿದ್ದರೆ ನೀವು ಸಿಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ” ಅಂದೆ. ನಸುನಕ್ಕರು ಅವರು.

ಪ್ರಯಾಣ ಮಾಡುವಾಗ ಸುತ್ತಮುತ್ತ ನೋಡುತ್ತಾ ಪ್ರಕೃತಿ ಸಂದರ್ಯ ಆಸ್ವಾದಿಸುತ್ತಾ, ದಾರಿ ಮಧ್ಯೆ ಸಿಗುವ ಜನರನ್ನು ಗಮನಿಸುತ್ತಾ ಪ್ರಯಾಣಿಸುವುದೆಂದರೆ ನನಗೆ ತುಂಬಾ ಇಷ್ಟ. ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳಲು ಬಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಜಾಗ ಸಿಗಬೇಕು ಅನ್ನುವ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ನಿರೀಕ್ಷೆ. ವಯಸ್ಸಾಗುತ್ತಾ ಬಂತು ನೋಡಿ! 

ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಕಾಸರಗೋಡಿನಿಂದ ಸುಮಾರು ಏಳೆಂಟು ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ದೂರವಿರುವ ಒಂದು ಊರಿನಲ್ಲಿ ಸಂಬಂಧಿಕರ ಮಗಳ ಮದುವೆಗೆ ಹೋಗಬೇಕಿತ್ತು. ಹೋಗಬೇಕಾದ ಜಾಗದ ಪರಿಚಯ ನನಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಮಂಗಳೂರಿನಿಂದ ಕಾಸರಗೋಡಿಗೆ ಬಸ್ಸು, ಅಲ್ಲಿಂದ ಇನ್ನೊಂದು ಬಸ್ಸು ಹಿಡಿದು ಹೋಗಬೇಕಿತ್ತು. ಮಂಗಳೂರಿನಿಂದ ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ಬೇಗನೇ ಹೊರಟೆ. ಬಸ್ಸು ಕೂಡಾ ಖಾಲಿ ಇತ್ತು. ಬಸ್ಸನ್ನು ಏರಿ, ಕಿಟಕಿ ಬದಿಯ ಸೀಟಿನಲ್ಲಿ ಕುಳಿತುಕೊಂಡೆ. ಬಸ್ಸು ಪ್ರಯಾಣದ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಕಂಡ ಸಂಗತಿಗಳಿವು. 

ನಾನು ಬಸ್ ಏರುತ್ತಿರುವ ಸಮಯದಲ್ಲಿಯೇ, ಓರ್ವರು ಚಾಲಕನ ಬಳಿ ಊರಿನ ಹೆಸರು ಹೇಳಿ “ಆ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ನಿಲುಗಡೆ ಇದೆಯೇ ?” ಅಂತ ವಿಚಾರಿಸಿದಾಗ ಚಾಲಕ “ಆ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಬಸ್ಸು ನಿಲುಗಡೆ ಇಲ್ಲ” ಎಂದರೂ, ಆ ಸ್ಠಳದ ನಂತರ ನಿಲುಗಡೆ ಇರುವ ಬಸ್-ನಿಲ್ದಾಣದಲ್ಲಿ ಇಳಿಯುವೆನೆಂದು ಹೇಳಿ ಬಸ್ಸನ್ನೇರಿದರು. ನಿರ್ವಾಹಕ ಟಿಕೆಟ್ ಕೊಡಲು ಬಂದಾಗ ತಾವು ಇಳಿಯಬೇಕಾದ ಸ್ಠಳದ ಹೆಸರು ಹೇಳಿದಾಗ “ಆ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಬಸ್ಸು ನಿಲುಗಡೆ ಇಲ್ಲ. ನೀವು ಹೋಗಬೇಕಾದ ಸ್ಠಳದಲ್ಲಿ ನಿಲುಗಡೆ ಇರುವ ಬಸ್ಸುಗಳು ಬೇಕಾದಷ್ಟು ಸಿಗುತ್ತವೆ. ದಯವಿಟ್ಟು ಇಲ್ಲಿಯೇ ಇಳಿದುಕೊಳ್ಳಿ” ಅಂತ ನಿರ್ವಾಹಕರು ವಿನಯದಿಂದ ಹೇಳಿದರೂ ಜಗಳಕ್ಕೆ ಇಳಿದರು. ನಿರ್ವಾಹಕರಿಗೂ ಕಿರಿಕಿರಿ ಆಯ್ತು. ಚಾಲಕನ ಬಳಿ ಬಂದು ಬಳಿ ಬಸ್ಸು ನಿಲ್ಲಿಸಲು ವಿನಂತಿಸಿ ಆ ನಾಗರಿಕರನ್ನು  ಬಸ್ಸಿನಿಂದ ಇಳಿಯಲು ಕೇಳಿಕೊಂಡಾಗ ಚಾಲಕ-ನಿರ್ವಾಹಕರಿಬ್ಬರಿಗೂ ಮನ ಬಂದಂತೆ ವಾಚಾಮಗೋಚರ ಬೈದ ಆ ನಾಗರಿಕರೆನ್ನಿಸಿಕೊಂಡವರು ಚಾಲಕನ ಬಳಿ “ಪ್ರಯಾಣಿಕರು ಮತ್ತು ಬಸ್ಸು ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧ ಗಂಡ ಹೆಂಡತಿ ಸಂಬಂಧದ ಹಾಗಿರಬೇಕು. ಪ್ರಯಾಣಿಕರು ಹೇಳಿದ ಸ್ಠಳದಲ್ಲಿ ಬಸ್ಸು ನಿಲ್ಲಿಸುವುದು ಚಾಲಕನ ಕರ್ತವ್ಯ” ಅಂತ ತಮ್ಮ ಮೊಂಡು ವಾದವನ್ನು ಮಂಡಿಸುತ್ತಾ ಮನಸ್ಸಿಲ್ಲದ ಮನಸ್ಸಿನಿಂದ ಕೆಳಗಿಳಿದರು. ಅವರು ಇಳಿಯಬೇಕಾದ ಸ್ಠಳದಲ್ಲಿ ನಿಲುಗಡೆಯಿರುವ ಬೇಕಾದಷ್ಟು ಬಸ್ಸುಗಳು ಇರುವಾಗ, ಆ ಬಸ್ಸು ಬಿಟ್ಟು, ಕಡಿಮೆ ನಿಲುಗಡೆ ಇರುವ ಬಸ್ಸಿಗೆ ಹತ್ತಿ ತನ್ನ ಮೊಂಡು ವಾದ ಮಂಡಿಸುತ್ತಾ ಚಾಲಕ-ನಿರ್ವಾಹಕರನ್ನು ವಾಚಾಮಗೋಚರ ಬೈದ ಆ ನಾಗರಿಕರ ಮನಸ್ಥಿತಿ ಕಂಡು ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಖೇದವೆನಿಸಿತು.

ಬಸ್ ಪಯಣದ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಕಂಡ ದೃಶ್ಯಗಳ ಸರಮಾಲೆ ಯಾದರೂ ಎಂತಹದು? ರಸ್ತೆ ಅಗಲೀಕರಣ ಕಾಮಗಾರಿ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಕಾರಣ ಅಗಲ ಕಿರಿದಾದ ರಸ್ತೆಗಳಲ್ಲಿ ಅತಿ ವೇಗದಿಂದ ಮುನ್ನುಗ್ಗುವ ಚಾಲಕರು ಎದುರು ಬರುತ್ತಿರುವ ವಾಹನಗಳನ್ನು ಲೆಕ್ಕಿಸದೆ ಮುಂದೆ ಸಾಗುವ ರೀತಿ ಕಂಡು, ರಸ್ತೆ ನಿಯಮಗಳು ಯಾರಿಗಾಗಿ ಅನ್ನುವ ಪ್ರಶ್ನೆ ಮೂಡಿಸುವಂತಿತ್ತು. ದಾರಿ ಬದಿ ಅದೂ ಹೆದ್ದಾರಿ ಬದಿಯಲ್ಲಿಯೇ ನಿಂತು ಮೂತ್ರವಿಸರ್ಜನೆ ಮಾಡುವ ಜನರು, ನಡೆದು ಹೋಗುವಾಗ ದಾರಿಯಿಡೀ ಉಗುಳುತ್ತಾ ಹೋಗುವ ಜನರು, ಮೂಗಿನಿಂದ ನೆಗಡಿ ತೆಗೆದು ರಸ್ತೆಗೆ ಎಸೆಯುವ ಜನರು,… ಇವೆಲ್ಲಾ ಕಂಡಾಗ ಸ್ವಚ್ಛಭಾರತ ನಿರ್ಮಾಣದ ಕನಸು ನನಸಾದೀತು ಅನ್ನುವ ಭರವಸೆಯನ್ನಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಲು ಸಹಾ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಅನ್ನುವುದು ಮನದಟ್ಟಾಯಿತು. ಬಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ “ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಮೀಸಲು” ಎಂದು ಬರೆದ ಸೀಟುಗಳೆಂದು ಗೊತ್ತಿದ್ದರೂ ಅಲ್ಲಿಯೇ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುವ ಗಂಡಸರು, ಬಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಕುಳಿತ ಕೂಡಲೇ ಮೊಬೈಲಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿಬಿಡುವ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಸಮೂಹ,…..ಒಂದೇ ಎರಡೇ… “ಜನರು ಎತ್ತ ಸಾಗುತ್ತಿದ್ದಾರೆ?” ಅನ್ನುವ ಪ್ರಶ್ನೆ ನನ್ನ ಮನದಲ್ಲಿ ಮೂಡಿದ್ದು ಸತ್ಯ.

ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಲಾಟರಿ ಟಿಕೇಟುಗಳ ಮೇಲೆ ನಿಷೇಧವಿದೆ. ಆದರೆ ನೆರೆಯ ರಾಜ್ಯ ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ಲಾಟರಿ ಬಹಳ ಪ್ರಸಿದ್ಧ. ಅದಕ್ಕೆ ಪೂರಕವೆಂಬಂತೆ ನಾನು ಕಂಡಿದ್ದು ಕರ್ನಾಟಕ-ಕೇರಳ ಗಡಿಯಾದ ತಲಪಾಡಿ ಬಳಿ ಅದೆಷ್ಟು ಲಾಟರಿ ಟಿಕೇಟು ಮಾರುವ ಪುಟ್ಟ ಪುಟ್ಟ ಅಂಗಡಿಗಳು! ಹಾಗೆಯೇ  ಕಾಸರಗೋಡಿನ ಬಸ್-ನಿಲ್ದಾಣದಲ್ಲಿ ಲಾಟರಿ ಟಿಕೆಟ್ ಮಾರುವವರನ್ನು ಸಹಾ ಕಂಡೆ. ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿಯೂ ಲಾಟರಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಿದ್ದ ದಿನಗಳು ನೆನಪಾದುವು. ದೀಪಾವಳಿ ಪ್ರಯುಕ್ತ, ಹೊಸವರ್ಷ ಪ್ರಯುಕ್ತ ಬಂಪರ್ ಡ್ರಾ ಅನ್ನುತ್ತಾ ಅನೇಕರು ತಮ್ಮ ಭಾಗ್ಯದ ಬಾಗಿಲು ತೆರೆಯಬಹುದೆಂದು ಲಾಟರಿ ಟಿಕೇಟು ಖರೀದಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಆ ಕಳೆದು ಹೋದ ದಿನಗಳು ನೆನಪಿಗೆ ಬಂದವು.

ಈ ಅನುಭವಗಳ ಜೊತೆ ನನಗೆ ಆಪ್ತವಾದ ಸಂಗತಿ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಲೇ ಬೇಕು. ಕಾಸರಗೋಡಿನ ಹಳೆಯ ಬಸ್ಸು ನಿಲ್ದಾಣದಲ್ಲಿ ಇಳಿದಾದ ಬಳಿಕ ಇನ್ನೊಂದು ಬಸ್ ಹಿಡಿಯಬೇಕಿತ್ತು. ಎಲ್ಲಾ ಬಸ್ಸುಗಳ ಬೋರ್ಡುಗಳು ಮಲಯಾಳದಲ್ಲಿ! ಆಗ ಸಹೃದಯರೊಬ್ಬರು ನನ್ನನ್ನು ಗಮನಿಸಿ “ನೀವು ಎಲ್ಲಿಗೆ ಹೋಗಬೇಕು?” ಅಂತ ಮಲಯಾಳಂ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಕೇಳಿದರು. ನಾನು ಹೋಗಬೇಕಾದ ಸ್ಠಳವನ್ನು ಹೇಳಿದ ಬಳಿಕ ನಾನು ಹಿಡಿಯಬೇಕಿದ್ದ ಬಸ್ಸನ್ನು ತೋರಿಸಿದರು. ಸ್ನೇಹಪರತೆ ತುಂಬಾ ಇಷ್ಟ ಆಯಿತು.  ಆ ಬಸ್ಸಿನ ನಿರ್ವಾಹಕನಿಗೂ ಮಲಯಾಳಂ ಭಾಷೆ ಬಿಟ್ಟು ಬೇರೆ ಭಾಷೆ ಸ್ವಲ್ಪವೂ ಬರುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ನಾನು ಇಳಿಯಬೇಕಾದ ಸ್ಥಳ ಬಂದಾಗ ಆತ್ಮೀಯತೆಯಿಂದ “ನೀವು ಇಳಿಯುವ ಸ್ಥಳ ಬಂತು” ಅಂತ ಹೇಳಿದಾಗ ಆತನಿಗೆ ವಂದಿಸಿ ಬಸ್ಸಿನಿಂದಿಳಿದೆ.

ಜಗವನ್ನು ನೋಡುವ ರೀತಿ,  ಬದುಕುವ ರೀತಿ  ಒಬ್ಬರಿಂದೊಬ್ಬರಿಗೆ ಬದಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಾರಿಗೆಯನ್ನು ಪ್ರಯಾಣಕ್ಕಾಗಿ ಅವಲಂಬಿಸಿದಾಗ  ನಮ್ಮಿಷ್ಟದ ಹಾಗೆ ಇರಲಾಗದು, ಇರಲೂ ಬಾರದು. ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಪ್ರಯಾಣವಿರಲಿ ಅಲ್ಲೊಂದು ಬದುಕಿನ ಪಾಠ ನಮಗೆ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಅಂತ ಬಲವಾಗಿ ನಂಬುವವಳು ನಾನು. ಹೆಚ್ಚಿನ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಬೇಕಾದರೆ ಅಂದರೆ ಜ್ಞಾನ ಸಂಪಾದನೆ ಮಾಡಬೇಕಾದರೆ ಹಾಗೆಯೇ ಜನರನ್ನು ಅರಿಯಬೇಕಾದರೆ ಪ್ರಯಾಣಗಳು ಸಹಕಾರಿ. ಅದಕ್ಕೆಂದೇ ಹಿರಿಯರು ಹೇಳಿದ್ದು “ದೇಶ ಸುತ್ತು, ಕೋಶ ಓದು” ಅಂತ. ನಾವಿರುವಲ್ಲಿಯೇ ಇದ್ದರೆ ಬಾವಿಯ ಕಪ್ಪೆಗಳಂತಾಗುತ್ತೇವೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪ್ರಯಾಣದಲ್ಲಿಯೂ ಕಲಿಯಬೇಕಾದ ಸಂಗತಿಗಳು ಸಿಗುತ್ತವೆ. ಕೆಲವೊಂದು ವಿಷಯಗಳು ಖುಷಿಗೆ ಕಾರಣವಾದರೆ ಕೆಲವೊಂದು ಘಟನೆಗಳು ಕಿರಿಕಿರಿ ಉಂಟು ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪ್ರಯಾಣವನ್ನೂ ಹೃದ್ಯವಾಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ನಮ್ಮ ಕೈಯಲ್ಲಿಯೇ ಇದೆ ಅನ್ನುವುದು ನನ್ನ ಭಾವನೆ.

ಡಾ ಕೃಷ್ಣಪ್ರಭ ಎಂ, ಮಂಗಳೂರು